Aínda que non sexa
hábito, preséntovos hoxe un texto concibido en castelán. Calma, como non podía
ser menos, traducino ao galego para facérvolo presentable (mesmo tentei imitar
os xogos tipográficos que faciamos no periódico). Trátase do artigo que publiquei
o 25 de xullo de 2009 no suplemento ABCD
de las Artes y las Letras, do diario ABC.
Repararedes en que non estou a falar do que coordinaba eu, senón do que se
facía para toda España, o que actualmente se chama ABC cultural.
Pedíranme para a
ocasión un texto sobre cultura galega e xacobea. Saberedes desculpar as
alusións a algunha efeméride cincuentenaria xa caducada, pois, obviamente,
refírense ao mentado ano 2009.
O artigo publicouse
con lixeiras variacións que apenas afectaban a aspectos de edición (cambios
innecesarios, ao meu ver). Preferín traducir o texto orixinal, tal como o
deixei despois de ir puíndo outro moito máis longo (chegaba ás catro páxinas e
aínda con ideas no tinteiro). O tema dá para moito. Por hoxe penso que basta
así.
Que teñades bo Día
da Patria ou do Apóstolo, como vós queirades, que a min váleme igual!
GAUDEAMUS, EXULTEMUS E ULTREIA
A CELEBRACIÓN DO DÍA DE GALICIA, CHEA DE ECOS
LITERARIOS, É BOA OCASIÓN PARA RECORDAR ALGUNHAS OBRAS CINCUENTENARIAS E
IMPRESCINDIBLES
A cidade de Santiago de Compostela, sinécdoque do territorio galego
(noutrora era frecuente referirse a ela como Santiago de Galicia), é capital
administrativa, cultural e relixiosa. O seu patrón tamén o é de España, e por
iso as festividades, entre o sacro e o profano, amalgámanse. A ofrenda ao santo
coincide coa máis importante feira de gando na comunidade e co Día do
emigrante. Ademais, é a conmemoración do Día de Galicia, instaurada en 1920
polos nacionalistas galegos[i],
moitos deles fervorosos católicos, que fixeron da efeméride a súa bandeira. O
25 de xullo de 1965, en Compostela, o xesuíta Xaime Seixas oficiou a primeira
misa en lingua galega, dedicada a Rosalía de Castro, a instancias do Padroado da escritora, institución que cada ano repite este rito votivo á outra “santa”
e fai unha ofrenda floral ante a súa tumba no Panteón de Galegos Ilustres.
O EXILIO E GALAXIA. Ao mesmo panteón foron trasladados en 1984 os restos do exiliado
Alfonso Daniel Rodríguez Castelao, escritor, pintor e político (o máis importante
do Partido Galeguista), falecido en 1950 en Buenos Aires. O seu discurso Alba de Groria, dedicado ao Día de
Galicia, é representativo do ideario político e social que expresou no ensaio Sempre en Galiza.
Salta á vista a importancia simbólica de Rosalía e Castelao na cultura
literaria galega, que camiñou parella á figura do Apóstolo. Aí están os
exemplos do Liber Sancti Iacobi, as Décimas ao Apóstolo Santiago escritas en
1617, ou a primeira Biblia impresa en galego (o 25 de xullo de 1989).
A creación da Editorial Galaxia, no mesmo ano da morte de Castelao,
supón a concretización da estratexia antifranquista adoptada en Galicia,
diferenciada das teses dos exiliados. Precisamente o Día do Apóstolo de 1950
fundouse, en Santiago, dita sociedade, da que Ramón Piñeiro foi o seu primeiro
director literario. Este galeguista volve estar de actualidade ao ser
homenaxeado no Día das Letras Galegas, distinción póstuma que anualmente (desde
1963, centenario de Cantares Gallegos,
de Rosalía de Castro) outorga a Real Academia Galega.
Pero a gran conmemoración do 2009 puido ser o cincuentenario de A Esmorga, novela imprescindible de
Eduardo Blanco Amor (traducida ao castelán polo propio autor como La Parranda e levada ao cine por Gonzalo
Suárez). Tras ser censurada en España, ao non poder saír en Galaxia (onde só
pode editarse, expurgada, en 1970), publicouse en 1959 en Buenos Aires, na
colección “Mestre Mateo” da editorial Citania, que dirixía Luís Seoane.
ALGÚNS POETAS BOS. Era o mesmo ano da morte do poeta Ramón Cabanillas, e da edición
arxentina da súa Obra Completa, a
cargo de Blanco Amor e Seoane. En 1951, precisamente cun título de Cabanillas, Antífona da Cantiga, iniciara Galaxia a
súa andaina. Pouco antes, o xa mentado Ramón Piñeiro escribe o ensaio “A poesía
de Lois Pimentel na lírica galega”, radiado pola BBC desde Londres. Falecido
Pimentel en 1958, coa súa obra practicamente inédita, os seus amigos elixen os
poemas de Sombra do aire na herba,
que verá a luz ao ano seguinte na editorial dirixida por Piñeiro.
O regreso de Álvaro Cunqueiro (autor do ousado conto Epístola de Santiago Apóstol a los salmones
del Ulla) á escritura en galego vén da man de Galaxia, onde sairá en 1959 a
súa peza teatral O incerto señor Don
Hamlet, príncipe de Dinamarca, representada no verán do mesmo ano no Teatro
Colón da Coruña. En dita estrea colaborou o xove poeta Avilés de Taramancos,
que en xaneiro publicara, co selo de Moret, o seu poemario A frauta i-o garamelo (conmemorado agora cunha reedición).
Cunqueiro publicou unha recensión na que afirma que este libro “está lleno de
estupendas revelaciones”. O transcorrer dos anos daríalle a razón, xa que
Avilés pasou á posteridade como un dos mellores poetas galegos da historia.
O tempo, que levou con el outros cincuenta anos, tróuxonos, como
contrapartida, un novo Día de Galicia. Xa Dante nos lembra que a Santiago lle
corresponde a virtude teologal da esperanza, a mesma que sentían os antigos
peregrinos ao cantar Ultreia. Teñamos
pois esperanza na literatura galega e na perspectiva dada polo paso do tempo,
que acostuma poñer cada obra no seu sitio. Porque así como hai un Santiago que
mata, hai outro que peregrina.
DESDE O LIBER SANCTI IACOBI, ATA A PRIMEIRA BIBLIA EN
GALEGO, PASANDO POLA EDITORIAL GALAXIA, A CULTURA LITERARIA DE GALICIA CAMIÑOU
PARELLA Á FIGURA DO APÓSTOLO
[i] Nota de 2016: Acordouse durante a II Asemblea Nacionalista, celebrada en Santiago de
Compostela en 1919. Cando escribín o artigo obviei máis modernos sintagmas como
Día Nacional de Galicia, Día da Patria Galega, etc. Así, de paso que evitaba
eventuais xustificacións ante os xefes, alimentaba a miña mala fama e
aforráballe o desconcerto a un bo número de lectores, nomeadamente non galegos.
Ningún comentario:
Publicar un comentario
Nota: só un membro deste blog pode publicar comentarios.