O rastro que deixamos (II)

Seguramente os meus colegas de Urco Editora (dun deles, Tomás González Ahola, falei fugazmente nunha entrada previa) estarán especialmente sentidos, pois ben sei da querenza que tiñan pola literatura de Agustín Fernández Paz. Tomás, David e Fernando contáronme dunha vez que estaban de marcha por Vigo, e xa de día, tomando o penúltimo cubata nunha terraza viron na rúa ao escritor. "Agustín, Agustín", botáronse a el entre berros, cal nunha procesión zombie das que tanto gustan. Mais Agustín non se asustou nin fuxiu. Foi así como os intrépidos editores acabaron almorzando cun dos nosos ídolos da infancia.

Un dos nosos, porque tamén a min me deslumbrou aquela maneira de escribir na lingua coa que estaba feita o meu mundo, que non sempre era o mundo da escola. No curso 1990-91, en 6º da EXB, a miña asignatura preferida era unha "maría" que se chamaba Lectura, impartida por Pilar Sampedro. Esa mestra puro nervio e velocidade, coa que acabei traballando sobre Añón e que hoxe teño por amiga, descubriunos Asflores radioactivas, unha das primeiras novelas de Agustín Fernández Paz. Daquela, ao tempo que nos escandalizabamos ao saber da existencia dos residuos nucleares na Foxa Atlántica, descubriamos o ecoloxismo, Greenpeace e Adega (as nosas mestras trouxeron un membro deste grupo para darnos unha charla). Coido que foi nese mesmo curso, mais talvez fose despois (porque o libro xusto se publicou en 1991; porén, non sería estraño que doña Pili estivese atenta a aquela novidade editorial tan recente) nin xa non sei se na clase de Lingua Galega (co cal sería con Maribel, outra mestra), cando lemos Contos por palabras, pero aínda que igual estea a mesturar as datas si reteño na memoria moitas daquelas historias tan ben fiadas a partir dos anuncios do xornal. Aquel ano tamén fun "premiado" como autor do mellor diario escolar, e aí debín ir escorando cara á literatura porque foi ademais cando escribín os dous primeiros poemas (un deles como tarefa escolar). Por iso coido que Pilar Sampedro, Agustín Fernández Paz mediante, algo tivo que ver no que agora fago. Ben é certo que o diario foi cousa de doña Juana, a quen conseguín sorprender revelándolle que o meu libro favorito era o Lazarillo de Tormes, mais esta xa é outra historia, por máis que teña que ver coa eterna loita xeracional entre nenos e adultos, alumnos e mestres...

Nesta miniatura do século xiv un mozo de cego zúgalle o viño dunha xerriña cunha palla. Ao parecer, este conto inspiraría a famosa escena de La vida de Lazarillo de Tormes y de sus fortunas y adversidades (publicada no século XVI). A miniatura aparece nun manuscrito das Decretais de Gregorio IX (Decretais de Smithfield, f. 217v.). Cfr. RICO, Francisco (ed. lit.), Lazarillo de Tormes, Madrid, Cátedra, 1998 (decimoterceira edición, primeira ed. de 1987), portada e páx. 88* e n. 22 e 23 da súa "Introducción".  (Fonte: Wikipedia)

Antes eu lera moi pouco, e menos en galego. Na casa de meus avós, onde me criei, tiña meu tío unha moi pequena biblioteca: Memorias dun neno labrego e O crepúsculo e as formigas son os únicos que lembro en galego, e foron pois dos primeiros que lin (mais aínda tardei varios anos en ser un lector habitual). En 4º ou 5º da EXB leramos O cabaliño de buxo e en 8º Proxecto Pomba Dourada.

No instituto reencontreime cos libros de A. Fernández Paz. Sabela Álvarez Núñez foi a miña profesora de Lingua Galega en todos os cursos (Literatura Galega impartiuma, tamén nos dous cursos específicos da asignatura, Xavier Castro). En 1º de BUP ela púxonos de lectura Rapazas. O relato do fantasma que poñía as rosas no cuarto deixoume daquela unha fonda pegada.

Despois, mentres me ía afacendo á lectura, Agustín Fernández Paz foi quedando no estante dos libros infantís. Nos últimos anos fun lendo máis libros seus, mais buscando en realidade lecturas que me valesen para a aula. Sendo sincero, teño que dicir que, aínda recoñecéndolle a mestría narradora, hai un aspecto da súa literatura que me renxe un pouco: por veces é demasiado politicamente correcta. Xa sei que el cría no poder transformador da literatura (e da escola) pero temos o mundo que temos, ou o que merecemos, e por iso me enganchan máis as historias de Roald Dahl, por exemplo (claro que os escritores anglosaxóns manteñen unha loita máis igual co idioma no que escriben, e poden centrarse así na loita co estilo; a loita coa sociedade pode ser a mesma en Vilalba ou en LLandaf -que pasaría se...  Roald Dahl escribise en galés?-).

O que ninguén lle pode disputar a Agustín Fernández Paz son os logros conseguidos para a nosa literatura, pois el deixou o listón ben alto, facéndoa aínda máis universal cos premios que acadou: Lista de Honra do IBBY, Lista The White Ravens, Premio Nacional de literatura infantil e xuvenil, Premio Iberoamericano SM de Literatura Infantil e Xuvenil... E o premio de alimentar os soños de milleiros de nenas e nenos, en moitos casos nas poucas horas que teñen entretemento nunha lingua diferente da castelá. Nunha lingua literaria como é debido, traballada con rigor estilístico, aínda cando se teña que ir en contra do propio idioma, en contra da propia sociedade que o fala (ou non).